Naučna konferencija „Jahorinski poslovni forum“ čija je tema bila „Industrija 4.0 – izazovi u menadžmentu, digitalni trendovi i upotreba vještačke inteligencije“ u organizaciji Ekonomskog fakulteta Pale, održana je na Jahorini u hotelu Termag u periodu 27. 3 – 29. 3. 2025. godine.

Konferencija je okupila više od 130 eminentnih naučnih radnika iz zemlje i inostranstva, koji su izložili preko 70 naučnih i stručnih radova.

Dekan Ekonomskog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu prof. dr Mladen Rebić je izjavio da se može pohvaliti autorima iz 12 zemalja svijeta. Posebno je istakao autore iz Amerike, Japana, Portugala, Njemačke, Hrvatske, Albanije, kao i svih zemalja u okruženju.

Prodekan na Ekonomskom fakultetu Univerziteta u Istočnom Sarajevu doc. dr Srđan Kujundžić izjavio je da je ova Konferencija i više nego značajna i dodao da će radovi biti objavljeni u Zborniku, koji će biti dostupan javnosti.

Direktor Istraživačko-razvojnog instituta za vještačku inteligenciju Srbije Dubravko Ćulibrk na Konferenciji je govorio o primjeni vještačke inteligancije u medicini. On je dodao da je prema svjetskim istraživanjima prvi segment koji se najviše automatizuje analiza slika u medicini.

Osim direktora Istraživačko-razvojnog instituta za vještačku inteligenciju Srbije Dubravka Ćulibrka, govornici na plenarnoj sesiji bili su predstavnici Univerziteta Floride iz SAD i Univerziteta Balikešir iz Turske, dekan Medicinskog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu prof. dr Dejan Bokonjić i prof. dr Darko Petković sa Mašinskog fakulteta Univerziteta u Zenici.

Suorganizatori Konferencije su Ekonomski fakultet Univerziteta Crne Gore, Ekonomski fakultet u Subotici, Centar za inovativnost i preduzetništvo Zenica, Ekonomski fakultet Univerziteta “Sveti Ćirilo i Metodije” u Skoplju, Fakultet za hotelijerstvo i turizam u Vrnjačkoj Banji, Fakultet za logistiku Univerziteta u Mariboru, Medicinski fakulteta Foča i Istraživačko-razvojni institut za veštačku inteligenciju Srbije.

Nakon plenarne sesije, održana je panel diskusija na temu „Vještačka inteligencija u privredi: inovacija ili izazov?“, na kojoj su učestvovali prof. dr Ivica Veža, profesor emeritus sa Fakulteta elektrotehnike, strojarstva i brodogradnje iz Splita, prof. dr Zoran Keković, redovni profesor Fakulteta bezbednosti Univerziteta u Beogradu, zatim Marko Gavrilović, inženjer za istraživanje i razvoj vještačke inteligencije sa Mašinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, mr Sanid Muhić, doktorand u oblasti IKT tehnologija na Fakultetu za saobraćaj i komunikacije i viši asistent na Politehničkom fakultetu Univerziteta u Zenici i Marko Dubočanin, osnivač i direktor Silver Bell Group. Panel diskusijom je moderirao doc. dr Dejan Mirčetić, sa Fakulteta tehničkih nauka. Panelisti su se složili da vještačka inteligencija predstavlja snažan alat za unapređenje poslovnih procesa, optimizaciju resursa i povećanje konkurentnosti na globalnom tržištu. Posebno je naglašeno da preduzeća koja brže usvoje vještačku inteligenciju mogu steći značajnu prednost. Naravno, uvođenje vještačke inteligencije u poslovanje nije bez prepreka. Pitanja regulacije, etičke dileme, kao i strah od gubitka radnih mjesta su među glavnim izazovima. Naročito je istaknuta potreba za prilagođavanjem obrazovnog sistema kako bi radnici stekli nove vještine neophodne za rad sa vještačkom inteligencijom. Panelisti su istakli potrebu za saradnjom između akademske zajednice, industrije i državnih institucija kako bi se stvorilo podsticajno okruženje za razvoj vještačke inteligencije. Panelisti su istakli da vještačka inteligencije nije samo inovacija, već i izazov koji zahtijeva strateško planiranje, prilagođavanje i kontinuiranu edukaciju.

Koncept Industrije 4.0 prisutan je u određenom broju poslovnih sistema u Bosni i Hercegovini i u cilju njegove što pravilnije ocjene i budućeg razvoja preporučuje se otvaranje širih projektno-istraživačkih aktivnosti kojim će se postignuća poslovnih sistema valorizovati na objektivno kvalitetniji način od samog anketiranja koja su parcijalno rađena. Podstiču se visokoškolske organizacije da u sklopu prvog ciklusa studija u okviru različitih predmeta šire upoznaju studente sa konceptom Industrije 4.0. U okvirima master i doktorskih studija preporučuje se otvaranje jednog ili više predmeta u kojima bi se učilo o prošlosti, sadašnjosti i budućnosti industrijskih koncepata sa ciljem shvatanja multidisciplinarnosti pristupa Industrije 4.0 i Industrije 5.0. Transformacije i brze promjene koje imamo u poslovnom sektoru, koje su značajno brže nego što ih akademski sektor danas prihvata i primjenjuje, traži velike transformacije. U tom smislu koncept „Fabrika za učenje“ (Learning Factories) o kojem se na Konferenciji JBF 2025 diskutovalo postaje vrlo interesantan i za regionalni akademski sektor. Svjetska asocijacija za sjedištem u TU Darmštadt (Technische Universität Darmstadt) u Njemačkoj i centar za naš region (Sveučilište u Splitu) su veoma otvoreni za saradnju što je od njihovih predstavnika na Konferenciji posebno istaknuto. Razvoj digitalnih platformi za proizvodnju i industriju, sistem zdravstva,  poljoprivrede i ruralnog razvoja, sektora energetike i saobraćaja, postaju temeljne odrednice poslovnog razvoja u narednoj deceniji, koje traže punu uključenost akademskog sektora, resornih ministarstava i poslovnog sektora. Uz pravilno usmjeravanje, vještačka inteligencija može postati ključni faktor privrednog rasta i razvoja.

Nakon panel diskusije, održane su pojedinačne sesije, na kojima su učesnici imali priliku da izlože svoje radove i diskutuju o aktuelnim temama. Svaka sesija je bila posvećena određenim aspektima savremenih izazova i trendova, pri čemu su učesnici predstavili istraživačke radove i analize koje su doprinijele dubljem razumijevanju tema. Sesije su bile interaktivne, omogućavajući učesnicima da kroz diskusiju razmijene mišljenja, iskustva i izazove sa kojima se suočavaju u svojim oblastima rada. Zaključeno je da digitalna transformacija i Industrija 4.0 značajno utiču na različite sektore, pružajući nove mogućnosti, ali i zahtijevajući prilagođavanje postojećih poslovnih modela i strategija. Digitalna transformacija mijenja tradicionalne menadžerske modele i zahtijeva brzo prilagođavanje. Neophodno je strategijsko restrukturiranje preduzeća u cilju pronalaženja optimalne organizacione strukture i strategije, neophodne za očuvanje i povećanje konkurentnosti. Menadžeri moraju da ulažu u razvoj digitalnih vještina zaposlenih kako bi postali i ostali uspješni. AI omogućava analizu velikih količina podataka i optimizaciju poslovnih procesa. Smanjuje troškove, povećeva efikasnost i produktivnost zaposlenih, takođe, povećava i konkurentnost preduzeća. Implementacija vještačke inteligencije mora biti usklađena sa etičkim principima i društvenom odgovornošću. Transparentnost algoritama i regulativa su ključni faktori u izbjegavanju zloupotreba. Postoji potreba za jasnim etičkim smjernicama u korišćenju vještačke inteligencije.

Prijatelji ovogodišnje Konferencije su: Ministarstvo za naučno-tehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo Republike Srpske, Grad Istočno Sarajevo, Opština Pale, Opština Istočno Novo Sarajevo, Opština Istočna Ilidža, Opština Rogatica, Olimpijski centar Jahorina, Centralna banka Bosne i Hercegovine, Spoljnotrgovinska komora Bosne i Hercegovine, Područna privredna komora Sarajevsko-romanijske regije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Istočno Novo Sarajevo, ODS Elektrodistribucija a.d. Pale, Sarajevo gas a.d. Istočno Sarajevo, Gas promet, „Infinle consulting“ d.o.o, “Power” Rogatica, Pekara „Zlatno zrno“, Vizion d.o.o. Rogatica, Hotel „Damis“, Hotel „Jet Set”, “Apeiro” hotel i Hotel „Termag“.

Ekonomski fakultet Pale sa ponosom ističe da je 14. Jahorinski poslovni forum 2025. godine uspješno realizovan, okupivši renomirane naučnike i stručnjake iz različitih dijelova svijeta. Ovogodišnja tema pokazala se kao izuzetno aktuelna, a diskusije, izlaganja i panel sesije pružile su dragocjene uvide u budućnost menadžmenta, digitalnih trendova i primjene vještačke inteligencije.

Zahvaljujemo se svim učesnicima, suorganizatorima, partnerima i prijateljima Konferencije koji su svojim angažmanom doprinijeli ovom značajnom naučnom događaju. Posebno nas raduje činjenica da je prepoznat trud, rad i zalaganje svih koji su učestvovali u organizaciji, te se nadamo da će svaka naredna Konferencija biti još sadržajnija, kvalitetnija i uspješnija. Vidimo se naredne godine!

 

 

Ekonomski fakultet Pale